Om Diederik Grit alleen vertaler te noemen, zou afbreuk doen aan de veelvoud van rollen die hij vervulde op het gebied van cultuurbemiddeling; hij was docent, wetenschapper, literair én technisch vertaler. De focus lag hierbij op de culturele banden tussen het Nederlandse taalgebied en de Scandinavische talen, met name het Deens. Hij studeerde Nederlands aan de Rijksuniversiteit Groningen, en tijdens zijn studie was de keuze voor de bijvakken Deens en Noors niet bijzonder doordacht.1 Die beslissing heeft echter wel een grote invloed op zijn latere loopbaan gehad. Grit zou de Nederlandstalige literaire wereld verrijken met een aanzienlijke hoeveelheid Scandinavische werken en vertaalde onder meer Thorkild Hansen en Åsne Seierstad. Een deel van zijn vertaaloeuvre kwam tot stand in samenwerking met Edith Koenders (1962). English>>>

Erika Dedinszky (Boedapest, 26 januari 1942) was de spin in het web van de Nederlands-Hongaarse culturele relaties in de jaren zeventig en begin jaren tachtig. Nagenoeg tweetalig omdat ze op jonge leeftijd naar Nederland was geëmigreerd, omschreef ze vertalen als “het uitbuiten van de gekte” waarin een mens terechtkomt die een tweede taal als moedertaal moet leren, en daar “twee afzonderlijke personen in hetzelfde lijf” door wordt. Al tijdens haar tienerjaren was ze actief als cultuurbemiddelaar, ze publiceerde poëzie in het Nederlands en in het Hongaars, en vertaalde over en weer tussen beide talen: poëzie, korte verhalen, essays en romans. Vestdijk, Belcampo, Wolkers en Nooteboom werden door haar naar Hongarije gebracht, net als de experimentele poëzie van de Vijftigers. Andersom introduceerde ze tientallen Hongaarse dichters in Nederland – naast in eigen land zeer bekende namen als Sándor Weöres (1913-1989) en Ágnes Nemes Nagy (1922-1991) ook vele relatief onbekende

Marguérite Elisabeth Verschuur werd in 1935 te Amsterdam geboren en groeide op in Overveen en Bloemendaal.1 Het gezin had connecties in Zweden. Haar vader was houtagent en onderhield handelscontacten in Scandinavië, waardoor Verschuur al op vierjarige leeftijd met de Zweedse taal in aanraking kwam en, zoals zij zelf zegt, werd getroffen door de zangerige tonen (Visjager 2002, minuut 4). In 1948, vlak na de oorlog, bracht Rita Verschuur – toen twaalf jaar oud – twee weken in Zweden door bij Fins-Zweedse vrienden van haar vader, zowel om de taal te leren als om zelfstandiger te worden. Dit bezoek was het begin van een levenslange verbondenheid met Zweden en een vertaaloeuvre dat, haar vertalingen van haar eigen werk meegerekend, 31 schrijvers omvat, afkomstig uit vijf verschillende landen: Nederland, Duitsland, Zweden, Noorwegen en Finland (Finland-Zweeds). Het gaat om vertalingen van buitenlandse auteurs in het Nederlands, maar ook voor een

Moest hij in Nederland iemand kiezen voor de Nobelprijs voor Literatuur, schreef Arnon Grunberg op 30 januari 2018 op de voorpagina van de Volkskrant, dan zou het Judith Herzberg zijn. Weinigen zullen het met hem oneens zijn dat de schrijfster, die nog altijd actief is, een indrukwekkende staat van dienst heeft in de literaire wereld. Ze is de auteur van gedichten, toneelstukken en libretti, van essays en brievenbundels, filmscenario’s en televisiespelen, en ook van een aantal kortere prozateksten en een jeugdboek – een oeuvre dat inmiddels zo’n vijftig titels in het Nederlands telt. Er zijn tientallen studies en andere beschouwingen aan haar werk gewijd, niet alleen in het Nederlandse, maar bijvoorbeeld ook in het Duitse taalgebied, waar ze eveneens naam heeft gemaakt. In Nederland is ze vooral gevierd om haar poëzie, die haar dramatische werk wel eens heeft overschaduwd. Nog minder bekend zijn haar vertalingen en bewerkingen, die toch een essentieel en interessant ond

Een van de productiefste vertalers Deens-Nederlands in de periode 1960-1990 was Jan de Zanger. Jan Ferdinand de Zanger werd geboren op 4 juli 1932 in Schiedam. Al vroeg in zijn leven kwam hij in aanraking met Scandinavië. Na de bevrijding van Nederland werd hij in augustus 1945 als ondervoed jongetje naar een boerderij in Jutland gestuurd om aan te sterken.1 Tijdens zijn middelbareschooltijd en daarna bracht hij bijna al zijn vakanties door in Denemarken, later ook in Noorwegen en Zweden. Tijdensdie vakanties leerde hij perfect Deens. Na de middelbare school koos hij verrassenderwijs voor een andere taalstudie, namelijk Nederlands. Vanaf 1957 werkte hij als docent Nederlands,2 maar de Scandinavische talen bleven trekken. Zijn eerste vertaling kwam uit in 1961 en hij zou in totaal meer dan zestig werken vertalen, uit het Deens, Noors, Zweeds en Duits. Zijn vertaaloeuvre was heel breed en omvatte zowel non-f

Cora Minnema-Appel (Cora Polet) werd per toeval vertaler en ze heeft in de loop der jaren door hard en consciëntieus werken een vertaaloeuvre opgebouwd dat getuigt van uitgesproken literair kwaliteitsgevoel. Cora Polet zou met een weldadig aandoende pretentieloosheid een belangrijke taak binnen het literair-culturele vlak dat Nederland en Scandinavië verbindt gaan vervullen. English>>> Leven vol literatuur Cora Polet wordt op 8 augustus 1930 te Rotterdam geboren als Cora Appel. Na de Tweede Wereldoorlog, nog in haar tienerjaren, verlaat ze Nederland en haar door ruzie verscheurde ouderlijk huis (Polet 2004, 181). Ze reist samen met een vriendin naar Zweden en gaat aan het werk in een typemachinefabriek in Stockholm. Op een feestje van gezamenlijke kennissen ontmoet ze landgenoot Sybe Minnema, die vanaf de jaren vijftig tot aan zijn dood in 2015 onder het pseudoniem Sy

Gerardine Franken was het vergund vertalingen te mogen maken van werk van Djuna Barnes, James Joyce en Virginia Woolf: drie van de meest vooraanstaande auteurs uit de Engelstalige literatuur van de twintigste eeuw. Bij twee van hen betrof het ook nog eens hun belangrijkste boek. Haar vertaaloeuvre, begonnen toen zij niet meer de allerjongste was en in zekere zin voortijdig gestopt, is niet omvangrijk, maar bestaat voor een substantieel deel uit literaire meesterwerken; haar debuut, het befaamde Nachtwoud van Djuna Barnes, verscheen in 1963, toen zij 43 was. Zij werd als Gerardina Maria Franken op 29 maart 1920 geboren in ’s Gravenhage en was een dochter van Maria Aletta Louisa – Ietje – van Wely (1879-?)  en van Arien Franken (1873-?). In 1950 trouwde Gerardine in Wassenaar met Wilhelmus Johannes Coster (1915-?), maar dat huwelijk werd vijf jaar later al ontbonden. Alles wijst op een goede, beschermde komaf, ook het feit dat ze de eerste tien jaar van haar lev

Greta Baars-Jelgersma schreef vanaf het midden van de jaren 1930 een veelzijdig en maatschappelijk geëngageerd vertaaloeuvre op haar naam van literaire en non-fictie werken uit Scandinavië, die later vaak klassiekers zijn geworden in het land van herkomst.1 Dat zij een breed scala aan Nederlandse uitgevers voor haar auteurs wist te interesseren, zegt zowel iets over de ontvankelijkheid in de jaren dertig van deze uitgevers voor vernieuwende literatuur uit Denemarken, IJsland, Noorwegen en Zweden als over het literaire netwerk dat Baars-Jelgersma om zich heen wist te weven. Een netwerk dat ze op eigen kracht opbouwde; Baars-Jelgersma was een selfmade woman en autodidact op het gebied van de Scandinavische talen en literaturen. English>>> In Scandinavië lag het zwaartepunt van haar netwerk in Noorwegen. Zo vertaalde ze in het interbellum w

Elisabeth (Bep) Geertruida de Roos, ook bekend onder de naam Elisabeth du Perron, of Elisabeth du Perron-de Roos, vertaalde een relatief klein aantal belangwekkende romans uit het Frans en Engels in de serie De Onsterfelijken (uitgeverij Contact Amsterdam). De Roos werd daarnaast bekend als essayiste, critica en literair journaliste en was van 1965 tot begin jaren zeventig vertaaldocente Engels-Nederlands bij het Instituut voor Vertaalkunde. Zij wordt meestal in één adem genoemd met haar beroemde echtgenoot Charles Edgar du Perron (1899-1940), auteur van onder meer de autobiografische roman Het land van herkomst (1935), waarin Elisabeth wordt opgevoerd als Jane. Zij was een uiterst veelzijdige, zeer belezen intellectuele die in het interbellum en na de oorlog tot een van de meest gezaghebbende stemmen behoorde en een van de spilfiguren was in de literaire kringen rond Charles Edgar du Perron, Hendrik Marsman (1899-1940), Simon Vestdijk (1898-1971) en Menno ter Braak (1902-19

Aleida Schot komt de eer toe het vertalen van Russische literatuur te hebben ontdaan van alle incompetentie en beunhazerij. Voor de Tweede Wereldoorlog zag men er geen been in om Dostojevski, Tolstoj en de andere grootheden van de klassieke Russische literatuur te vertalen op grond van uitgaven in het Engels, Duits of Frans. Na haar uiterst zorgvuldige vertalingen van die klassieke literatuur, in het bijzonder Poesjkin (onder meer De verhalen van Bjelkin) en Tsjechov (al zijn bekende toneelstukken en een groot aantal verhalen), waarvan het merendeel in de jaren na 1945 verscheen, was dat niet meer mogelijk. Ze liet zien hoe het moest en kon, en propageerde ‘echte’ vertalingen. Sindsdien waagden de uitgeverijen het niet meer om Russische literatuur uit te brengen in vertalingen van vertalers die de oorspronkelijke taal niet kenden. In totaal heeft Aleida Schot zo’n zestig teksten uit de klassieke Russische literatuur vertaald. De meeste ervan zijn een aantal keren herdruk

Johanna Leintje Szobotka-Visser was een belangrijke cultuurbemiddelaar van de Hongaarse literatuur in Nederland. Zij liet als vertaler voor het eerst van zich horen in het interbellum, en vertaalde voornamelijk romans uit het Hongaars in het Nederlands, maar er verschenen ook vertaalde artikelen van haar hand. Szobotka-Visser was nauw verbonden met de zogenaamde kindertreinacties, die de aanleiding vormden voor haar verhuizing naar Hongarije. English>>> De kindertreinen als beginpunt In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw droegen de kindertreinen in grote mate bij tot de cultuurbemiddeling tussen Hongarije en de Lage Landen. Met kindertreinen wordt de internationale humanitaire actie bedoeld waarbij ruim 60.000 Hongaarse kinderen voor enige maanden naar het buitenland vertrokken om aan te sterken, vooral naar Nederland en België. In Hon

Martin Jacob Premsela raakte als kind al vertrouwd met de kunst van het vertalen. Hij werd op 25 januari 1896 geboren in Amsterdam en groeide op in het destijds nog tweetalige Antwerpen, in het gezin van de handelsman Eliazer Premsela en Marry Schönberg. Zijn moeder vertaalde feuilletons, novellen en romans van onder anderen Maupassant, Toergenjev, Tolstoi en Zola voor het Amsterdamse weekblad De Kroniek en liet haar zoon al jong helpen bij de correctie van haar werk. Nog op de lagere school vertaalde hij een zelf geschreven verhaal in het Frans. En rond zijn negende begon hij ook Franse teksten in het Nederlands te vertalen, waaronder verhalen uit schoolleesboekjes en kinderkranten. In augustus 1914 keerde het gezin Premsela terug naar Amsterdam, op de vlucht voor de Duitsers. English>>> Een onvermoeibare ambassadeur In Amsterdam raakte Premsela bevrie

Behalve als dichter geniet Martinus Nijhoff ook als vertaler een bijzondere reputatie. Niet toevallig is de meest prestigieuze Nederlandse vertaalprijs, ingesteld na de dood van de dichter in 1953, naar hem vernoemd. Ook is herhaaldelijk gewezen op de samenhang tussen Nijhoffs vertalingen en zijn oorspronkelijke werk. ‘Als iemand ooit pogen wil het wezen van Nijhoff’s dichterschap te analyseren, zullen de vertalingen onmisbaar blijken om hem de weg te wijzen,’ schreef Pierre H. Dubois in Het Vaderland van 5 maart 1955 naar aanleiding van het verschijnen van het derde deel van Nijhoffs Verzameld werk, waarin tekstbezorger Gerrit Kamphuis de vertalingen van Nijhoff bijeenbracht. In zijn ‘Verantwoording’ gaf Kamphuis een treffend beeld van Nijhoffs vertalingen: Vertalen was voor Nijhoff niet slechts iets bijkomstigs. Hij vatte dit soort werk zeer serieus op en streefde ernaar de originelen over te zetten in het Nederlands op een wijze

Alice van Nahuys was een vertaler van belangwekkende Duitstalige literatuur, maar zij werd vooral bekend als vooraanstaand uitgever en cultureel bemiddelaar. Zij was werkzaam voor Em. Querido’s Uitgeverij, het huis waarvan zij op een gegeven moment directeur werd en waarop zij een duidelijk stempel drukte, niet alleen wat de oorspronkelijke, maar ook wat de vertaalde literatuur betreft. Als vertaler debuteerde zij in 1920 met een werk van Arthur Schnitzler, van wie zij meerdere boeken vertaalde. In 1946 was Alice van Nahuys de eerste vertaler van Kafka’s Der Prozess. Na haar dood werd een driejaarlijkse literaire prijs naar haar vernoemd. English>>> Vluchteling, vertaler, uitgever Alice van Nahuys werd in 1894 geboren in Den Helder, haar moeder overleed toen zij vier was. Met haar vader, een militair, verhuisde zij daarna naar Antwerpen om in de Eerste

J.A. Sandfort geldt als een van de meest toonaangevende Nederlandse vertalers van de twintigste eeuw. Begin jaren dertig vestigde hij zijn reputatie met vertalingen van Gargantua et Pantagruel van François Rabelais (1483/1494-1553) en van de spraakmakende roman Voyage au bout de la nuit van Louis-Ferdinand Céline (1894-1961). Hoewel Sandfort ook uit het Engels vertaalde, maakte hij vooral naam als vertaler van Franse literatuur. Tussen 1928 en 1958 vertaalde hij vierenveertig werken die bij zeventien verschillende uitgeverijen verschenen. In zijn voorstellen aan uitgevers legde hij een voorkeur aan de dag voor romans en verhalen waarin een individu streeft naar bevrijding uit de knellende banden van kerk en moraal en waarin lichamelijkheid en intuïtieve intelligentie boven de ratio worden geplaatst. Sandfort vertaalde geen auteursoeuvres, maar koos telkens voor afzonderlijke boeken die zijn interesse hadden gewekt en waarvan hij een Nederlandse vertaling noodzakeli

Classicus Max Schwartz was een veelzijdig geleerde, een gedreven docent en beminnelijke rector. Pas op latere leeftijd, vanaf 1951, publiceerde hij vertalingen van de belangrijkste Griekse en Romeinse verhalende schrijvers, zoals de Ilias en Odyssee van Homerus en de Aeneis van Vergilius die nog steeds herdrukt worden. Uit zijn aanpak en stijl blijkt dat hij de moderne tijd van de wederopbouw perfect aanvoelde: hij zocht en vond een nieuw publiek, dat wel geïnteresseerd was in de klassieke oudheid maar er niet of amper mee was opgegroeid. English>>>  [caption id="attachment_5752" align="alignleft" width="198"] Karel, Sander en Henri Schwartz, hun (stief)moeder Elisabeth, Maarten Maartens, Carl Schwartz, Ma

Johanna Arina Huberta (Annie) Posthumus was een scandinaviste pur sang. Tijdens haar studie Nederlands richtte ze zich bij de Universiteit van Amsterdam op het onderzoek van middeleeuwse teksten uit het Scandinavische cultuurgebied. Op 6 juli 1911 rondde ze haar studie af en promoveerde ze op een kritische uitgave van de Oudijslandse Kjalnesinga saga. Daarmee was ze de eerste van een nieuwe generatie wetenschappers – geboren in de jaren 1880 – die zich gingen inzetten voor de overdracht van oude en eigentijdse teksten uit de Scandinavische landen aan de Nederlandse lezer. Haar studiegenoten waren onder anderen Willem van Eeden, Sophia Adriana Krijn en Jan de Vries.1 English>>> Een ondernemende dame – academica en curatrice

Adèle Sophia Cordelia Opzoomer was rond de vorige eeuwwisseling een bijzonder professionele en betrokken cultuurbemiddelaar tussen Hongarije en Nederland. Ze begon haar carrière in de culturele wereld als schrijver, onder het genderneutrale pseudoniem A.S.C. Wallis – haar broer Walter noemde haar ‘Walli zus’, een naam die zij op haar beurt samentrok tot ‘Wallis’. Ze is ook een goed voorbeeld van een multifunctionele cultuurbemiddelaar: naast haar eigen literaire werk – historische romans, toneelstukken en gedichten – schreef ze over Hongaarse literatuur en cultuur en vertaalde ze Hongaarse werken in het Nederlands. In Hongarije stond ze ook bekend als Antal Gézáné (mevrouw Géza Antal) en soms wordt haar naam vermeld als Adèle van Antal-Opzoomer. English>>> Familieachtergrond Adèle Sophia Cordelia Opzoomer werd in 1856 te Utrecht g

Margaretha Anna Sophia Meyboom werd op 29 juli 1856 in Amsterdam geboren als tweede dochter in een domineesgezin. Haar ouders Angenis Henriette Frederika Tydeman (1828-1898) en Louis Susan Pedro Meyboom (1817-1874) hadden in totaal acht kinderen. De ouderlijke omgeving en vooral haar vader hadden een grote invloed op Meybooms leven en werk. Haar vader legde de basis voor haar twee grote passies, maatschappelijk engagement en interesse in het Noorden. Enerzijds was L.S.P. Meyboom een pionier op het gebied van moderne theologie, anderzijds was hij ook zeer geïnteresseerd in oude, heidense religies en schreef hij onder meer het boek De godsdienst der oude Noormannen,1 waaruit hij zijn kinderen voorlas. Dit boek lijkt het beginpunt te zijn geweest voor Margaretha’s literaire interesse. In navolging van haar vader – hij had Deens geleerd door middel van vergelijkende bijbelstudies – begon Margaretha zichzelf op zeventienjarige leeftij

Vandaag de dag is Estella Hertzveld zo goed als vergeten en alleen nog bekend bij een kleine groep liefhebbers van negentiende-eeuwse literatuur vanwege haar oorspronkelijke dichtwerk, bijeengebracht in Gedichten (1881). Nog onbekender is haar vertaaloeuvre, dat vooral poëzie van Engelse, Noorse, Duitse en Amerikaanse schrijvers omvat. Hoewel het maar om zeven publicaties gaat, zijn ze van grote cultuurhistorische waarde. Ze werpen namelijk licht op de negentiende-eeuwse Joodse lees- en schrijfcultuur in Europa en de rol van vrouwen daarin. Haar grote voorbeeld was de Engelse schrijfster Grace Aguilar (1816-1847), die verhalen, gedichten en bespiegelingen over het Joodse geloof publiceerde. Van enkele literaire auteurs vervaardigde zij vertalingen samen haar zus Maria Hertzveld (1839-1909), die dan het proza voor haar rekening nam. Daarnaast vertaalden zij samen teksten op het gebied van de jodenemancipatie.

Philippine Wijsman is een voorbeeld van een actieve vertaalster die door de tijd heen in vergetelheid is geraakt. Zo was haar sterfjaar niet in een Nederlands naslagwerk te vinden, maar wel in het lemma over Wijsman in Nordisk familjebok, een Zweeds naslagwerk. Vanuit dit lemma en op basis van wat onder anderen Meyboom over Wijsman schreef, is er nader onderzoek gedaan en konden meer gegevens over het leven en werk verzameld worden (Meyboom 1905 en 1911). English>>> Het Zweedse lemma Wijsman [Wjs-], P h i l i p p i n e, holländsk skriftställarinna, öfversättarinna af skandinavisk, företrädesvis svensk skönlitteratur, f. 21 juni 1837 i Amsterdam, d. 1907 i Haarlem, skref kortare biografier och karakteristiker (i “Mannen en vrouwen van beteekenis” etc.) öfver en del svenska författare, Ernst Ahlgren (Viktoria Benedictsson Bruzelius), A. C

Gerard Keller groeide op in dezelfde omstandigheden waarin veel van de personages in zijn verhalen en romans leven, en die bekend staan als fatsoenlijke armoede. Juist in Den Haag, de deftige residentie, waar veel ambtenaren, zoals Gerards vader, lange dagen moesten werken voor het kleinste traktement, probeerden tallozen een stand op te houden die ze niet konden betalen. In Gouda geboren, op 13 februari 1829, verhuisde de twee jaar oude Gerard met zijn ouders en broertjes en zusjes naar Den Haag, waar hij zou schoolgaan en van 1844 tot 1846 zelfs het gymnasium bezocht. Hij verliet die school voortijdig, om in Delft te gaan studeren, maar toen er in 1848 kwade tijden aanbraken, moest hij zijn studie afbreken en naar huis terugkeren. Hij probeerde een tijdlang zonder succes zich te bekwamen voor verschillende beroepen, tot hij in 1849 werd aangesteld als stenograaf in de Tweede Kamer. English>>>

Betsy Hasebroek was als vertaalster werkzaam binnen een internationaal cultureel orthodox veld, dat van de protestants-bevindelijke en tegelijk praktische vroomheid. In Nederland was deze beweging in de negentiende eeuw vertegenwoordigd in het zogeheten Réveil, inclusief een sympathiserende kring daaromheen. In haar eigen tijd was dat veld van groot belang, maar later heeft het buiten specialistische onderzoeken literair niet veel aandacht meer getrokken. Wel hebben de toenmaals veelgelezen christelijke auteurs vrijwel allemaal een plaats in Wikipedia en Google gevonden en is veel van hun werk digitaal te vinden. Dat geldt ook voor Hasebroeks vertalingen. English>>> Culturele omgeving Zoals we uit een ultrakorte autobiografie ‘Uit mijn leven’ weten, groeide ze op ‘als oudste dochter van een talrijk huisgezin’ vol wetenschap, literatuur en vroom

Willem Bilderdijk is zonder meer een van de meest kleurrijke figuren uit de Nederlandse literatuur, maar behalve door een kleine kring liefhebbers wordt zijn werk niet of nauwelijks gelezen. Dat is ook moeilijk, want op een enkele uitzondering na is het oeuvre niet beschikbaar in toegankelijke, moderne edities. Toen Rick Honings en Peter van Zonneveld in 2013 onder de ironische titel De gefnuikte arend een vuistdikke, vermakelijke biografie publiceerden, was daar in de pers zeker belangstelling voor, maar het heeft niet geleid tot een hernieuwde populariteit van de gekwelde dichter.1 Ook het feit dat het Leidse Academiegebouw sinds 2020 een Bilderdijkkamer kent, waar een deel van de collectie van het voormalige Bilderdijk-Museum (tot voor enkele jaren gevestigd in het hoofdgebouw van de Vrije Universiteit te Amsterdam) is ondergebracht, bewijst niet dat de studie van dit oeuvre springlevend is. Niettemin is er alle reden om er aandacht a